İş hukuku ve ticari hukuk alanında uzmanlaşmış
büromuzun hizmet verdiği en önemli hukuki kurumlardan biri de arabuluculuk
müessesesidir. Bu başlık altında süreçle ilgili özet bilgilere yer vererek
aklınıza en çok takılan soruları yanıtlayacağız..
ARABULUCULUK
NEDİR?
Arabuluculuk; alternatif bir uyuşmazlık çözüm
yöntemidir. Tarafların gerek dava açılmadan evvel gerekse yargılama aşamasında
uyuşmazlığı arabuluculuk eğitimi almış, tarafsız bir arabulucu refakatinde
çözümlemelerini hedefler.
ARABULUCU
KİMDİR?
Taraflara müzakere sürecinde bağımsız ve tarafsız bir
kimse olarak destek veren;
-Hukuk fakültesinden mezun olmuş,
-Meslekte beş yıllık tecrübeye sahip,
-Arabuluculuk eğitimini tamamlayarak bakanlıkça
yapılmış sınavdan başarıyla geçmiş olan avukatlardır. (Arabuluculuk Kanunu
md:20)
ARABULUCULUK
BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
Arabuluculuk başvurusu karşı tarafın,
karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin
yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan
yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne müracaat ile yapılır. (İş
Mahkemeleri Kanunu md:3/5) Müracaat formunda başvuran ve karşı tarafa ait
iletişim bilgileri ve taleplerin kısa özetlerine yer verilmesi gerekir.
ARABULUCULUK
ÜCRETLİ MİDİR?
Bu sorunun yanıtı arabuluculuk
sürecinin anlaşma veya anlaşmama ile sonuçlanması durumlarında farklılık
gösterecektir.
Arabuluculuk süreci sonucunda taraflar
anlaşmaya varır ise; arabuluculuk ücreti aksi kararlaştırılmadığı müddetçe
taraflarca eşit olarak karşılanır. Yapılacak ödemenin tutarı her yıl için ilan
edilen arabuluculuk asgari ücretinden az olmamak kaydıyla tarifede belirtilen
yüzdelere göre belirlenecektir.
Arabuluculuğun konusunu oluşturan
uyuşmazlık işe iadeye dair ise; ve görüşmeler sonucunda taraflar anlaşamaya
varırsa burada arabuluculuk ücreti işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek
tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer
haklarının toplamı üzerinden tarifenin ikinci kısmı uyarınca
hesaplanacaktır.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda
taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya
iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâllerinde
taraflar ödeme yapmaz, Adalet Bakanlığınca ödeme yapılır. Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve
taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır.
Yargılama giderinden sayılması; adalet bakanlığının yargılama sonucunda haksız
çıkan taraftan bu rakamı tahsil edebilmesi sonucunu doğurur.
İŞ DAVALARI
BAKIMINDAN ZORUNLU ARABULUCULUK
İş hukuku bakımından zorunlu
arabuluculuk sürecini iki başlık altında incelemek mümkündür:
Bunlardan ilki; İşçi veya işveren
alacağı ve tazminatlarıdır. Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı, Ücret, Fazla
Mesai, Hafta Tatili, Ulusal Bayram Ve Genel Tatil Alacağı , Agi, Prim,
İkramiye, İş Arama İzni Ücreti gibi örneklendirilebilir.
İkincisi ise; işe iade talebiyle
açılacak olan davalardır. İşe iadeden kısaca bahsetmek gerekirse; İş kanununun
19. Maddesine göre işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih
sebebini açık ve kesin bir şekilde bu bildirimde belirtmek zorundadır. İş
sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya
gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin
tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri
Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk
faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği
tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir.
İki başlık altında özetlediğimiz bu
tip davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Yani; Arabulucuya
başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem
yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar
verilir. (İş Mahkemeleri Kanunu md:3/2)
Bununla birlikte; iş kazası veya
meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili
tespit, itiraz ve rücu davaları bakımından arabuluculuk
dava şartı değildir. Yani bu taleplerle ilgili doğrudan dava açılmasında hukuki
bir engel yoktur. Sigortasız geçen hizmet süresinin tespitini konu edinen
davalarda tarafların üzerinde tasarruf edemeyeceği kutsal bir hak olan sosyal
güvenlik hakkını konu ettiğinden arabuluculuk sürecinden bağımsızdır.
İŞ DAVALARINDA
ARABULUCULUK NE KADAR SÜRER?
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten
itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Üç haftalık sürenin başvurucunun ilgili
büroya başvurduğu günden değil, arabulucunun kendisine gelen görevlendirmeyi
kabul ettiği tarihten itibaren işleyeceğine dikkat edilmelidir. Bu süre zorunlu
hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir (İş
Mahkemeleri Kanunu md:3/10)
Arabulucu, taraflara ulaşılamaması,
taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması yahut yapılan görüşmeler
sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hâllerinde arabuluculuk
faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhâl
arabuluculuk bürosuna bildirir. Bu tip durumlarda da üç haftalık süre şartına
riayet etmesi gerekecektir.
TİCARİ
DAVALAR BAKIMINDAN ZORUNLU ARABULUCULUK
6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda
06/12/2018 tarihinde yapılan değişiklik ile;
Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk
davaları başta olmak üzere bu Kanunun 4 üncü maddesinde ve diğer kanunlarda
belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve
tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması
dava şartıdır.
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten
itibaren altı hafta içinde sonuçlandırır. Altı haftalık sürenin başvurucunun
ilgili büroya başvurduğu günden değil, arabulucunun kendisine gelen
görevlendirmeyi kabul ettiği tarihten itibaren işleyeceğine dikkat edilmelidir.
Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla iki hafta uzatılabilir (Türk
Ticaret Kanunu md 5/A)
Arabulucu, taraflara ulaşılamaması,
taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması yahut yapılan görüşmeler
sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hâllerinde arabuluculuk
faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhâl
arabuluculuk bürosuna bildirir. Bu tip durumlarda da altı haftalık süre şartına
riayet etmesi gerekecektir.
ALTERNATİF
BİR YÖNTEM OLARAK İHTİYARİ ARABULUCULUK
Türk Ticaret Kanunu ve İş Kanununa
göre dava açmadan önce müracaat zorunluluğu getirilmiş örnekler dışında
taraflar; kamu düzenini ilgilendirmeyen, üzerinde serbestçe tasarruf
edebilecekleri her türlü hakkı konu edinen özel hukuk uyuşmazlığını ihtiyaren
arabulucuya başvurmak yönetimiyle de çözebileceklerdir.
Yargısal sürecin uzunluğu, aleniyet
ilkesi doğrultusunda her türlü bilginin açığa çıkması ihtimali, yargılama
aşamasındaki masraf ve ödenmesi gereken avanslar ve usuli hükümlere tabi
kuralcı bir safahatın varlığı düşünüldüğünde ne denli meşakkatli olduğu
ortadadır. Neticede de bir taraf
kazanacak, diğer taraf kaybedecektir.
Buna karşılık arabuluculuk prosedürü
gizlilik prensibinin koruması altındadır. Yani taraflar müzakere sürecinde
getirilen teklif, öneri veya kabulleri anlaşma olmaması halinde açılacak olan
davada ifşa edemeyecekleri için hiçbir baskı altında kalmadan rahatça müzakere
edebileceklerdir. Gizliliği ihlalin cezası 6 aya kadar hapistir. (Arabuluculuk
Kanunu md.33)
Arabuluculuk süreci yargılama harç ve
masrafları düşünüldüğünde oldukça ekonomiktir. Hiçbir usuli hükme ve prosedüre
tabi değildir. İş davaları bakımından üç, ticari davalar bakımından altı
haftalık bir süreye tabi olduğundan yargılama kadar uzun sürmez. Neticede iki
taraf da kabul ettiği bir noktada birleşeceği için kaybedeni yoktur.
Uyuşmazlığı anlaşmayla çözmek yerine
uzun, masraflı, zorlu bir yargı sürecine taşımak elbette ki daha yıpratıcı
olacaktır.